بیماریهای عروقی یکی از علل مهم مشکلات قلبی، سکته مغزی، درد پا، زخمهای مقاوم به درمان و حتی تهدید جدی برای جان بیماران هستند. شناخت دقیق وضعیت رگها و در صورت نیاز باز کردن عروق تنگ یا مسدود از مهمترین مراحل درمان است. دو روش اصلی که امروزه نقش حیاتی در تشخیص و درمان بیماریهای عروقی دارند «آنژیوگرافی» و «آنژیوپلاستی» هستند. بسیاری از بیماران هنگام مواجهه با این اصطلاحات دچار نگرانی میشوند یا اطلاعات کافی از ماهیت این روشها ندارند؛ به همین دلیل در این مطلب به صورت جامع و قابلفهم درباره این دو روش تشخیصی و درمانی توضیح داده میشود.
آنژیوگرافی چیست؟
آنژیوگرافی روشی است که به کمک آن وضعیت دقیق رگهای بدن مشاهده میشود. در این روش یک ماده حاجب مخصوص داخل رگ تزریق میشود و با استفاده از دستگاه تصویربرداری پیشرفته، مسیر جریان خون و محلهای تنگی یا انسداد به وضوح مشخص میگردد. آنژیوگرافی میتواند برای رگهای قلب (کرونر)، عروق مغزی، عروق پا و یا سایر عروق بدن انجام شود و دقیقترین روش برای بررسی بیماریهای عروقی به شمار میرود.
این روش معمولاً از طریق کشاله ران، مچ دست یا گاهی بازو انجام میشود. متخصص عروق یا قلب یک لوله باریک و انعطافپذیر (کاتتر) را وارد رگ میکند و آن را به محل مورد نظر هدایت مینماید. بیمار در طول انجام آنژیوگرافی معمولاً بیدار است اما بیحسی موضعی دریافت میکند و درد زیادی احساس نخواهد کرد. کل فرایند اغلب بین ۲۰ تا ۶۰ دقیقه زمان میبرد و پس از آن بیمار برای مدت کوتاهی تحت نظر قرار میگیرد.
چه زمانی آنژیوگرافی لازم است؟
پزشک معمولاً زمانی آنژیوگرافی را توصیه میکند که احتمال وجود تنگی یا انسداد عروقی جدی مطرح باشد. از جمله شرایط شایع میتوان به درد قفسه سینه، مشکوک بودن به بیماری عروق کرونر، درد پا به دنبال راه رفتن (کلودیکیشن)، زخمهای پا که بهبود نمییابند، احتمال وجود آنوریسم یا بررسی دقیق قبل از انجام درمانهای جراحی و اندوواسکولار اشاره کرد.
آنژیوپلاستی چیست؟
آنژیوپلاستی مرحله درمانی است و معمولاً پس از تشخیص تنگی یا انسداد در آنژیوگرافی انجام میشود. در آنژیوپلاستی، پزشک با استفاده از یک بالون کوچک که در نوک کاتتر قرار دارد، رگ تنگشده را باز میکند. بالون در محل تنگی باز میشود و باعث گشاد شدن رگ و بهبود جریان خون میگردد. در بسیاری از موارد، برای جلوگیری از بستهشدن مجدد رگ، یک «استنت» یا فنر فلزی ظریف داخل رگ قرار داده میشود تا مسیر باز بماند.
آنژیوپلاستی یک روش کمتهاجمی است؛ یعنی بدون نیاز به برش بزرگ جراحی انجام میشود و بیمار معمولاً خیلی سریعتر از جراحی باز بهبود مییابد. این روش میتواند برای عروق قلب، عروق پا، عروق گردن و حتی برخی عروق داخلی بدن انجام شود.
مزایای آنژیوپلاستی
یکی از مهمترین مزایای آنژیوپلاستی، بازگشت سریعتر بیمار به زندگی عادی است. زمان بستری کمتر است، درد جراحی بسیار کاهش مییابد، بخیه جراحی ندارد و ریسک عوارض نسبت به بسیاری از روشهای کلاسیک پایینتر است. در بیماران مبتلا به بیماری عروق محیطی، آنژیوپلاستی میتواند درد پا را کاهش دهد، راه رفتن را راحتتر کند و حتی از قطع عضو پیشگیری نماید. در عروق قلبی نیز میتواند خطر سکته قلبی و عوارض جدی را کاهش دهد.
آیا این روشها خطرناک هستند؟
مانند هر روش پزشکی دیگر، آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی نیز ممکن است با عوارضی همراه باشند؛ از جمله خونریزی خفیف در محل ورود کاتتر، کبودی، واکنش به ماده حاجب، آسیب به رگ یا در موارد نادر لخته شدن خون. با این حال وقتی این اقدامات توسط متخصص باتجربه و در مرکز مجهز انجام شوند، احتمال عوارض بسیار کم است و فواید آنها به مراتب بیشتر از خطرات بالقوه خواهد بود. پیش از انجام این روشها، وضعیت بیمار به دقت بررسی میشود تا ایمنی حداکثر رعایت گردد.
مراقبتهای قبل و بعد از آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی
پیش از انجام این اقدامات، معمولاً بیمار باید آزمایشهای لازم را انجام دهد و در صورت مصرف داروهای خاص مانند داروهای رقیقکننده خون، طبق توصیه پزشک آنها را مدیریت کند. پس از انجام آنژیوگرافی یا آنژیوپلاستی، استراحت کوتاهمدت، نوشیدن مایعات کافی، مراقبت از محل ورود کاتتر و مراجعه در صورت بروز درد شدید، تورم، خونریزی یا علائم غیرطبیعی توصیه میشود.
آنژیوگرافی دقیقترین روش برای مشاهده وضعیت رگها و تشخیص بیماریهای عروقی است و آنژیوپلاستی یکی از مؤثرترین و کمتهاجمیترین درمانها برای باز کردن رگهای تنگ یا مسدود محسوب میشود. امروزه به کمک این روشها امکان پیشگیری از بسیاری از عوارض خطرناک مانند سکته قلبی، آسیب اندامها و ناتوانیهای شدید فراهم شده است. انتخاب روش مناسب بستگی به شرایط هر بیمار دارد و بهترین تصمیم توسط متخصص عروق یا قلب گرفته میشود.
اگر علائمی مانند درد پا هنگام راه رفتن، زخم پای دیر بهبود، درد قفسه سینه، مشکلات عروقی شناختهشده یا سابقه بیماریهای قلبی–عروقی دارید، مشاوره با متخصص عروق میتواند بهترین راه برای تشخیص بهموقع و درمان مؤثر باشد.
