همه چیز درباره دسترسیهای دیالیزی: آنچه هر بیمار دیالیزی باید بداند
بیمارانی که به علت نارسایی مزمن کلیه مجبور به انجام همودیالیز میشوند، برای اینکه خون از بدن خارج شده و پس از تصفیه دوباره به بدن بازگردد، به یک مسیر ایمن و پایدار به نام «دسترسی دیالیزی» نیاز دارند. این دسترسی در واقع پلی است بین رگهای بدن و دستگاه دیالیز و اگر این مسیر مناسب نباشد، دیالیز به خوبی انجام نمیشود، جلسات درمانی طولانیتر و خستهکنندهتر خواهد شد و احتمال بروز عوارض افزایش مییابد. بنابراین انتخاب نوع صحیح دسترسی و مراقبت درست از آن اهمیت بسیار زیادی دارد.
به طور کلی سه نوع اصلی دسترسی دیالیزی وجود دارد. بهترین و استانداردترین نوع آن فیستول شریانی–وریدی است که اغلب به عنوان انتخاب اول پزشکان توصیه میشود. در این روش یک شریان به یک ورید متصل میشود تا جریان خون و قدرت رگ افزایش پیدا کند. طی چند هفته رگ ضخیمتر و محکمتر میشود و میتوان سوزن دیالیز را داخل آن قرار داد. معمولاً این فیستول در ناحیه مچ یا آرنج دست ایجاد میشود و اگرچه بیمار باید چند هفته منتظر بماند تا رگ آماده شود، اما در عوض این روش کمترین احتمال عفونت، بیشترین طول عمر و بهترین عملکرد را دارد. بسیاری از بیمارانی که سالها دیالیز میشوند، با داشتن یک فیستول سالم میتوانند بدون مشکل به زندگی روزمره خود ادامه دهند. البته در برخی موارد ممکن است رگ به اندازه کافی رشد نکند یا دچار تنگی و انسداد شود که نیاز به پیگیری پزشکی دارد.
در بعضی بیماران، رگها به اندازه کافی قوی نیستند یا شرایطی وجود دارد که امکان ساخت فیستول را محدود میکند. در این مواقع از «گرافت» استفاده میشود. در این روش یک لوله مصنوعی نرم بین شریان و ورید قرار داده میشود تا همان کار فیستول را انجام دهد. گرافت معمولاً سریعتر از فیستول آماده استفاده میشود و باعث میشود بیمار مدت زیادی بدون دسترسی نماند. با این حال احتمال عفونت و گرفتگی در گرافت کمی بیشتر است و ممکن است در طول زمان نیاز به مداخلات پزشکی داشته باشد. با این وجود، برای بیمارانی که امکان ایجاد فیستول ندارند، گرافت یک انتخاب مناسب و کمککننده است و به آنها اجازه میدهد دیالیز با کیفیت داشته باشند.
نوع سوم دسترسی دیالیزی «کاتتر ورید مرکزی» است. این وسیله شبیه یک لوله مخصوص است که در یکی از رگهای بزرگ بدن مثل رگ گردن یا کشاله ران گذاشته میشود. مزیت اصلی آن این است که بلافاصله بعد از گذاشتن، بیمار میتواند دیالیز شود. بنابراین معمولاً در شرایط اورژانسی یا زمانی که هنوز فیستول یا گرافت آماده استفاده نیست، از این روش استفاده میشود. اما کاتتر نسبت به دو روش قبلی احتمال عفونت بیشتری دارد و ممکن است باعث تنگی یا گرفتگی رگهای بزرگ بدن شود. به همین دلیل اغلب توصیه میشود که فقط برای مدت محدود استفاده شود و بیمار هرچه سریعتر به سمت فیستول یا گرافت هدایت گردد.
انتخاب بهترین نوع دسترسی برای هر بیمار بر اساس شرایط خاص او انجام میشود. پزشک وضعیت رگها را با معاینه و سونوگرافی بررسی میکند، سن بیمار، بیماریهای همراه، مدت زمان مورد انتظار برای دیالیز، وضعیت قلب و حتی دست غالب بیمار را در نظر میگیرد. به همین دلیل ممکن است برای دو بیمار با شرایط ظاهراً مشابه، تصمیمات متفاوتی گرفته شود و این کاملاً طبیعی است.
پس از ایجاد دسترسی دیالیزی، مراقبت صحیح توسط خود بیمار نقش بسیار مهمی در طول عمر و عملکرد مناسب آن دارد. بیمارانی که فیستول یا گرافت دارند باید هر روز با نوک انگشت خود احساس لرزش ملایمی که به آن Thrill گفته میشود را بررسی کنند، زیرا نبود آن میتواند نشانه انسداد باشد. روی این دست نباید فشار شدید وارد شود، نباید فشارخون گرفته شود و تزریق هم نباید در آن انجام شود. همچنین مراقب باشند ضربه شدیدی به دست وارد نشود و در صورت تورم، درد غیرطبیعی، تغییر رنگ، خونریزی غیرعادی یا علائم عفونت، سریعاً به پزشک مراجعه کنند. در مورد کاتتر نیز رعایت کامل بهداشت، پانسمان استریل، جلوگیری از خیس شدن بیش از حد و توجه به هرگونه تب یا ترشح از محل کاتتر بسیار ضروری است.
در نهایت باید گفت که دسترسی دیالیزی فقط یک مسیر ساده برای ورود سوزن نیست؛ بلکه بخش مهمی از درمان بیمار است و مراقبت از آن به معنای مراقبت از زندگی و سلامت بیمار است. انتخاب صحیح نوع دسترسی توسط پزشک متخصص عروق، همکاری بیمار، و پیگیری منظم میتواند باعث افزایش طول عمر دسترسی، کاهش عوارض و بهبود کیفیت دیالیز و زندگی بیمار شود. اگر بیمار و خانواده او درک درستی از اهمیت این مسیر و نحوه مراقبت از آن داشته باشند، بخش بزرگی از مشکلات قابل پیشگیری خواهد بود و روند درمان با آرامش و اطمینان بیشتری ادامه پیدا میکند.
Powered by WPtouch Mobile Suite for WordPress