یکی از شایعترین و در عین حال خطرناکترین اشتباهات در گزارشهای داپلر و متون پزشکی، استفاده از اصطلاح «ورید فمورال سطحی» است؛ عبارتی که در نگاه اول بیضرر به نظر میرسد، اما میتواند منجر به عدم تشخیص و درمان مناسب ترومبوز ورید عمقی (DVT) شود. مقالهٔ منتشرشده در سال ۲۰۱۵ نشان میدهد که این اصطلاح چگونه وارد پزشکی شد و چرا باید برای همیشه کنار گذاشته شود.
مشکل از کجا شروع میشود؟
وقتی در یک گزارش داپلر نوشته میشود «ترومبوز در ورید فمورال سطحی»، بسیاری از پزشکان تصور میکنند این ورید بخشی از سیستم وریدهای سطحی است و بنابراین نیاز به آنتیکوآگولاسیون ندارد. یک مطالعه نشان داد که تنها ۲۴ درصد از پزشکان، چنین بیماری را DVT واقعی تشخیص داده و درمان مناسب را آغاز کرده بودند. از طرفی ۹۳ درصد از آزمایشگاههای عروقی همچنان این اصطلاح اشتباه را در گزارشهایشان به کار میبرند.
اما واقعیت چیست؟
ورید فمورال در تمام طول خود عمقی است و هیچ بخشی از آن سطحیتر از فاشیای عمقی قرار ندارد. بنابراین، از نظر آناتومیک چنین چیزی به نام «ورید فمورال سطحی» وجود ندارد.
ریشهٔ یک اشتباه تاریخی
پژوهشها نشان میدهد که این اصطلاح اولین بار در سال ۱۹۳۹ توسط جراح مشهور جان هومَنز (John Homans) در کتاب خود با عنوان Circulatory Diseases of the Extremities مطرح شد. هومَنز پیش از آن همیشه از واژهٔ «ورید فمورال» بدون هیچ صفت اضافی استفاده کرده بود؛ اما از سال ۱۹۳۹ به بعد بهطور مداوم عبارت «ورید فمورال سطحی» را در نوشتههایش تکرار کرد.
این تغییر کوچک باعث شد:
اصطلاح غلط بهسرعت وارد ادبیات جراحی و فلبولوژی شود
در مقالات معتبر و جلسات انجمن جراحی عروق آمریکا بارها تکرار شود
کمکم به یک «اصطلاح پذیرفتهشده» تبدیل گردد، بدون آنکه پشتوانهٔ علمی داشته باشد
جالب اینکه بررسی آرشیوهای شخصی هومَنز نیز نشان نداده چرا او این اصطلاح را ابداع کرده است.
هومَنز که بود؟
جان هومَنز، فارغالتحصیل هاروارد، یکی از جراحان برجستهٔ اوایل قرن بیستم بود. او بیش از ۱۰۰ مقالهٔ علمی منتشر کرد که ۴۵ مورد از آنها مربوط به بیماریهای عروقی بودند. هومَنز در دوران کاری خود:
از پایهگذاران Society for Vascular Surgery بود
روی درمان ترومبوز ورید عمقی کار میکرد
روش «لیگاتور ورید فمورال» را برای پیشگیری از آمبولی رایج کرد
و نهایتاً «علامت هومَنز» در تشخیص DVT به نام او ثبت شد؛ هرچند خودش به شوخی گفته بود:
«اگر قرار بود علامتی به نام من بگذارند، کاش یکی بهتر از این انتخاب میکردند!»
درمان DVT در دوران هومَنز
در دههٔ ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ هنوز آنتیکوآگولانتها به شکل امروزی در دسترس نبودند. بنابراین:
استراحت، بالا نگهداشتن پا و باندهای نیمهالاستیک
انجام تمرینات کنترلشده برای ایجاد گردش جانبی
و در موارد شدید، لیگاتور ورید فمورال برای جلوگیری از آمبولی
روشهای اصلی درمان بودند. تنها پس از سال ۱۹۶۰ بود که استفادهٔ گسترده از آنتیکوآگولانتها استاندارد شد.
چرا باید این اصطلاح برای همیشه حذف شود؟
به چند دلیل روشن:
از نظر آناتومیک غلط است؛ هیچ بخش سطحیای در این ورید وجود ندارد.
سبب خطای درمانی میشود؛ پزشک ممکن است DVT واقعی را سطحی تصور کند و بیمار بدون درمان رها شود.
در بسیاری از مطالعات نشان داده شده که این اشتباه به شکل گسترده در سیستم پزشکی وجود دارد.
انجمنهای بینالمللی فلبولوژی و آناتومی صراحتاً توصیه کردهاند که این اصطلاح کنار گذاشته شود.
نامگذاری صحیح و استاندارد عبارت است از:
ورید فمورال مشترک (Common femoral vein)
ورید فمورال عمقی (Deep femoral vein)
ورید فمورال (Femoral vein)
این نامگذاری دقیق، علمی و مانع سردرگمی در مدیریت بیماران است.
جمعبندی
«ورید فمورال سطحی» یک اشتباه کوچک زبانی نیست؛ بلکه میتواند پیامدهای بالینی جدی و حتی کشنده داشته باشد. این اصطلاح نهتنها پشتوانهٔ آناتومیک ندارد، بلکه از یک سوءبرداشت تاریخی ناشی شده و هنوز در گزارشهای داپلر و حتی متون معتبر دیده میشود. آگاهی از این ریشهٔ تاریخی و استفاده از نامگذاری صحیح، میتواند از تصمیمات اشتباه درمانی جلوگیری کند و نقش مهمی در بهبود مراقبت بیماران مبتلا به مشکلات وریدی داشته باشد.
Powered by WPtouch Mobile Suite for WordPress